Bugün itibarıyla, Hicri takvime göre Recep ayının ikinci gününde ve ilk Perşembe olması dolayısıyla Regaip Kandili’ni karşılıyoruz. Regaip Kandili, kültürümüzde mübarek üç ayların başlangıcı ve Ramazan ayının habercisi olarak bilinir. Bu kandil, birçok bölgede Müslümanlar tarafından farklı şekillerde eda edilir. Ancak yüzlerce yıldır Türk ve İslam dünyasında yalnızca Konya’da yaşatılan bir gelenek var ki gerçekten dikkate değerdir. Her yıl Konya’da özellikle çocuklar, bu kandili iple çeker. Çünkü bu kandil, Konyalı çocuklar için “Şivlilik” demektir. Peki, asırlardır Konya’da yaşatılan Şivlilik nedir?
Kelime olarak “Şivlilik”in, Arapçadaki doyuran, açlığı gideren “şib” kelimesinden ya da Farsçadaki “şib” yani karışma, uyuşma anlamına geldiği söylenir. Bazılarına göre ise bu ad, mutasavvıflardan olan Ebu Bekir Şibli’den gelmektedir. Rivayete göre Ebu Bekir Şibli, bir gece rüyasında Peygamber Efendimiz’in (s.a.s) anne rahmine Recep ayının ilk Perşembe günü düştüğünü öğrenir. Bu durumu sevinçle etrafına müjdeler ve insanlar da bu müjde karşılığında kendisine ikramlar, tatlılar sunar. Böylece bu gelenek, Ebu Bekir Şibli’nin adına uygun olarak “Şivlilik” olarak anılmaya başlar. Ancak Ebu Bekir Şibli’nin Konya’da bulunduğuna dair bir kanıt yoktur.
Gelelim geleneğe... Recep ayının ilk çarşamba günü, akşam namazından sonra her yer renkli kâğıt fenerlerle süslenir, fener alayları düzenlenir, ateşler yakılır ve bu ateşlerin üzerinden atlanarak Regaip Kandili’nin gelişi kutlanır. Eskiden bu kutlamalara davul gibi müzik aletleriyle de eşlik edilirdi. O gecenin sabahında ise çocuklar, ellerinde torbalarla kapı kapı dolaşıp tekerleme söyleyerek tatlılar, yiyecekler ve ikramlar toplarlar.
Mustafa Kafalı, Şivlilik hakkında şu yorumu yapar: “Eskiden Konya’da çocuklar, yırtıcı ve göçmen bir kuş olan, yerel ağızda ‘Cüllülük’ adıyla bilinen kuşa, çıkardığı ses dolayısıyla Şivlilik derlerdi.” Kafalı, bu geleneği Nevruz eğlencesiyle ilişkilendirir. Gerçekten de Şivlilik geleneğinin tüm unsurları, bugün Azerbaycan’da Nevruz Bayramı’nda yapılmaktadır. Şivlilik ile tek fark, zamanı ve adıdır.
Eskiden Şivlilik geleneği ay boyunca devam ederken, günümüzde yalnızca bir günle sınırlıdır. Yine de Konya’daki bu gelenek, eski canlılığını koruyarak yaşatılmaktadır. Üstelik bu geleneğin devam ettirilmesi ve gelecek nesillere aktarılması adına, Konya Büyükşehir Belediyesi ve Konya’da faaliyet gösteren sivil toplum kuruluşları, teşvik edici çalışmalar yürütmektedir.
Yazımızı Şivlilik’in meşhur tekerlemesi ile bitirelim:
Şivli şivli şişirmiş,
Erken kalkan pişirmiş.
İki çörek bir börek,
Bize Şivlilik gerek.
