Azerbaycan’da askeriyeyle ilgili pek çok ilk, Kafkas İslam Ordusu’yla bağlantılıdır. Hatta Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri, kendi tarihini resmî olarak 26 Haziran 1918 yılında, Kafkas İslam Ordusu’nun Azerbaycan gönüllülerini birleştirerek kurduğu Azerbaycan Özel Kolordusu’nun kuruluşuna dayandırmaktadır. Konuyu dağıtmamak ve gelecekte bu konuda ayrı bir yazı hazırlamayı düşündüğüm için Kafkas İslam Ordusu meselesine şu an girmiyorum. Ancak Bahtiyar Vahapzade’nin deyimiyle, “kurşuna dizilen milletimizin yardımına gelen” Kafkas İslam Ordusu, Azerbaycan Türklerini ve Azerbaycan Cumhuriyeti’ni yok olmaktan kurtarmıştır.
Azerbaycan aydınlarının talebiyle Azerbaycan’a gönderilen Türk Ordusu ve Komutanı Nuri Paşa’nın ilk durağı, Gence şehri oldu. Gence’ye geldiğinde, sonradan Azerbaycan Cumhuriyeti’nin istihbaratından da sorumlu olacak olan Nağı Bey Şeyhzamanlı, Nuri Paşa’yı evinde misafir etti. Nağı Bey Şeyhzamanlı’nın evi, rastgele bir seçim değildi. Zira Şeyhzamanlı ailesi, Azerbaycan’a büyük şahsiyetler ve millî aydınlar yetiştirmiş, Gence’nin köklü ailelerinden biriydi. Nağı Bey ise Osmanlı’dan askerî yardım istemek için İstanbul’a giden ve Enver Paşa’dan Nuri Paşa’nın komutan olarak atanmasını isteyen kişiydi.
Nuri Paşa, Nağı Bey’in evinde misafirken, Şeyhzamanlı’nın o sıralarda 16 yaşında olan yeğeni ve meşhur edebiyatçı Selman Ahmedli, Nuri Paşa’yı görmeye geldi. Nuri Paşa ve Kafkas İslam Ordusu’ndan etkilenen Selman Ahmedli, bir şiir yazdı ve bu şiiri Nuri Paşa’nın huzurunda okuyarak onun takdirini kazandı. Şiiri duyan, Azerbaycan’ın ünlü bestekârı Fikret Emirov’un babası tanınan müzisyen Meşedi Cemil Emirov, o dönem Gence’de çocuklardan oluşan bir koro grubu kurmuştu. Hayatının bir bölümü Türkiye ile de bağlantılı olan Meşedi Cemil, bu şiiri eski bir Türk tarzında besteledi.
Marş şeklinde bestelenen bu şiir, çocuk koro grubu tarafından, Gence’den Bakü’ye doğru ilerleyen Kafkas İslam Ordusu askerlerinin önünde okundu. Böylece bu marş, Azerbaycan’ın ilk ordu marşı olarak tarihe geçti. Marş, bir yıl sonra, 28 Mayıs 1919’da, Cumhuriyet’in kuruluşunun birinci yıl dönümünde de söylendi.
Daha sonra Sovyet işgaline maruz kalan Azerbaycan’da, marşın söylenmesi yasaklanır. Hatta marşı dillendirmek bile intihar anlamına geliyordu. Buna rağmen, Sovyetler tarafından sürgün ve baskılara uğrayan şair Selman Ahmedli, marşı gizlice çocuklarına da öğretti. Yıllar sonra, 2008’de bir televizyon programında, marş bizzat Selman Ahmedli’nin oğlu Beşir tarafından yeniden seslendirildi ve gün yüzüne çıkarıldı.
Marşın sözlerine geçmeden önce şunu da belirtmeliyim ki Kafkas İslam Ordusu içerisinde Çanakkale’de savaşan birlikler de vardı. Bu nedenle, marşta buna da atıf yapılmıştır. Marşın sözleri bu şekildedir:
Gence’de çalındı azatlık suru,
Kovdu yüreklerden zulmeti, koru,
Dağıt düşmen kuran mekirli toru (çirkin tuzağı),
İleri, ileri er Paşam Nuru (Nuri)!
Çanakkale nurlu şehitlik yolu,
Türk aslanlarının bükülmez kolu,
Allah’ım, sen özün onları koru,
İleri, ileri er Paşam Nuru!
İstanbul’dan geldin Gence’ye doğru,
Haydı, gavurlara anlat bu zoru,
Gence’den Bakü’ye zaferdir yolu,
İleri, ileri er Paşam Nuru!
Er Paşam Nuru, Er Paşam Nuru,
Turanın Aslanı, Ner (yiğit) Paşam Nuru!
Sadece bu marş bile Kafkas İslam Ordusu ve Nuri Paşa’nın Azerbaycan için ne demek olduğunu ifade etmeye kafidir. Azerbaycan bugün varlığını borçlu olduğu Kafkas İslam Ordusu ve onun kutlu komutanını unutmadı asla da unutmayacaktır! Allah Kafkas İslam Ordusu yiğitlerinden de Nuri Paşadan da onu Azerbaycan’a gönderenlerden de razı olsun. Amin.
Yukarda bahsi geçen televizyon programının videosu
Marşın tam şekilde seslendirilmiş videosu
