İki doz aşı olana….

Amerika’da Korona virüsü rakamları ne zamandır baş aşağı gidiyor. Halkın hemen hemen yarısı iki doz aşıyı da oldu.

Daha iki ay önce randevu almak için internetin başından kalkamıyor, sinir küpü oluyorduk. Her yer doluydu, kuyruklar uzayıp gidiyordu. Sonra birden aşı bollaştı. Bollaşacağını biliyorduk da işte insanoğlu… Canımız tez! Artık aşı yapan yerler bizim peşimize düştü: “Gel vatandaş!!” Vatandaş olmanız da gerekmiyor, gelen turistler de isterlerse aşı olabiliyor. Bir çok yer artık randevu da istemiyor, aç kapıyı gir…

Fakat burada da aşıya direnenler var. Yaptırmak istemeyenler… Onlar için cazip formüller bulunmaya çalışılıyor. Bazılarını eyalet idareleri organize ediyor, bazılarını özel sektör.

Aşı olana ödüller…

Önce yeme-içme sektöründe duyuldu. Namlı kahve veya lokanta zincirleri aşı kartını gösterenlere bedava bir şeyler vermeye başladı. Meselâ, bir hamburger alırsanız yanında patates kızartması bedava. Bazı mekânlarda bedava kurabiye, kek, meşrubat… Günde bir kereye mahsus. Böyle mütevazı hediyeler.

Kırtasiye zincirleri aşı kartınızı bedava lamine kaplayacaklarını duyurdu.

Aşı yapan eczane zincirleri türlü hediyelerle kampanyalara katıldı. “Yeter ki gelin aşı olun!” Daha iki ay önce randevu bile veremiyorlardı!

Çıta gitgide yükseldi! Piyangolar başladı. Haberler peş peşe geldi:

“Bilet almanıza gerek yok, aşı ol, çekilişe katıl!”

“1 milyon dolar veriyoruz!”

“5 milyon dolar!”

“Biz toplam 10 milyon dağıtacağız.”

“Biz 15 milyon!”

“Milyon dolar kazanmanın yolu ne? Kolunu sıva!”

Ohio eyaleti beş kişiye 1’er milyon dolar vereceğini açıkladı. California 10 kişiye 15 milyonu bölüştürecek. Utah valisi beş hafta müddetle her hafta 1 milyon dağıtacaklarını duyurdu. Yani aşılılar çekilişe katılacak ve kazananlar parayı alacak. “Bu kumar sayılmaz” diye de ilâve ediyorlar.  Onlara “Korona virüsü milyonerleri” adı takıldı.

Eyaletler bütçelerine göre fiyatlar biçti. On eyalette bu piyangolar bu ay başladı ama sadece nakit para değil, aklınıza gelen gelmeyen her şeyi çekilişlere malzeme yaptılar. West Virginia’da av tüfeği, pompalı tüfek, sıfır kamyonet, ömür boyu balıkçılık ruhsatı, avcılık ruhsatı, 16-35 yaş arası aşı olan herkese 100 dolar, gençlere üniversite bursu…

Sonra Amerikan futbolunun, basketbolun mühim maçlarına bilet, metro bileti, müzelere bilet, kruvaziyer gezisi, beş yıldızlı tatil paketleri, bedava uçak bileti, mağazalardan iskonto kuponları, otopark kuponları. Bazı süpermarketlerden kazananlara bir yıl bedava alışveriş hakkı. Uber, aşı olmaya gidecek olanlardan 25 dolara kadar ücret almayacak. Bazı sivil toplum kuruluşları, aşı olmaya giden anne ve/veya babaların evde küçük çocukları varsa ücretsiz bakıcılık hizmeti sunacağını duyurdu. Birçok mağazada aşı kartınızı gösterirseniz yüzde 10 indirim. New Jersey’de vali ve eşi ile akşam yemeği. Eh, daha ne olsun?

Büyük ödülleri kazananları da görmeye başladık gazetelerde. Ohio’da bir kadın 1 milyon doları kazandı bile. Eyalet üniversitelerinde okumak üzere dört yıllık burs kazanan gençlerin haberleri var.

Bu ödül kampanyaları işe yaramış ve aşı olma oranları artmış.

Beyaz Saray’ın da desteklediği büyük para ödüllü piyangolar daha çok eyalet idareleri tarafından tertipleniyor. Ancak bazı eyaletler bu işe sıcak bakmadı. Mesel, Florida valisi dedi ki, “Bizim ona ayıracak fazla paramız yok! Özel şirketler isterlerse kendi teşvik kampanyalarını yapabilir.” Para ödüllü piyangolar bazı vatandaşlar tarafından da hoş karşılanmıyor. “Bu kaynak nereden geliyor? Memlekette bu kadar muhtaç insan varken… Hem insanlar para kazanmak için değil, kendi sağlıkları için aşı olmalı.” diyorlar. Ayrıca “Kumar tutkunu olup da tedavi olanların bahis dürtüleri yeniden harekete geçebilir” endişesi var. Washington Post’a konuşan Marylandlı bir adam, piyango ilân edilince aşı olmayı geciktirmiş! Çünkü eski bir kumarbaz. Tedavi olup iyileşmiş! “Kendimi biliyorum, bu çekilişe katılırsam, ardından soluğu kumarhânede alırım, kimse tutamaz.” diyor. Aşı olduktan sonra da gidip adını -otomatik olarak girdiği- çekiliş listesinden çıkarttırmış. Şu dünyada türlü türlü insanlar var.

Yani diyeceğim şu ki… Acaba? Acaba bizde de aşı olmak istemeyenler için buna benzer bir şeyler yapsak? Öyle milyonluk çekilişler değil. Mesela, bir dozu olana şu kadar liralık, iki dozu olana bu kadar liralık market kuponu. Yahut yüzde 10 indirim. Çekilişi kazanan şu sayıda gence yüksek öğrenim bursu. Otobüs firmaları dese ki: Kazananlara istedikleri yere gidiş dönüş bedava bilet. Keza havayolu şirketlerinden bedava bilet. Elektrik ve doğal gaz şirketleri ilân etse: İki dozu da olanlar arasında çekiliş yapacağız, şu kadar kişinin altı aylık faturası silinecek! İki doz aşı olanlardan kazananlara bir depo benzin… Aşı kartını getir, müze kartını götür!

İnsan psikolojisinde iki şeyin işgal ettiği yeri küçümseyemeyiz: Ödül ve ceza.