.jpg)
Kısa süre önce Irak’ta Şii mezhebine mensup Mustafa el-Kazımi Başbakan oldu. Kazımi, Saddam döneminde bu diktatöre karşıydı. Daha sonra Kürtlerle yakın ilişkiler kurdu ve 2016’da Irak Ulusal İstihbarat Servisi Başkanlığı görevine geldi. Kürtlerin yanı sıra ABD ile de yakın ilişkilere sahip olan Kazımi, Türkmenlerle yaptığı görüşmelerde bakanlık sözü verdi. Lakin sözünde durmadı ve kurduğu kabinede Türkmenlere bakanlık vermedi. Daha sonra Türkmenler, düzenledikleri basın toplantısı ile Irak Anayasası’na dayanarak özerklik ilan edeceklerini duyurdu.
Türkmenlerin bu çıkışı öncelikle Kuzey Irak yönetimini rahatsız etti. Sosyal medyayı aktif bir şekilde kullanan ve Türkiye’de Suudi Arabistan tarafından maddî olarak desteklenen bazı medya organlarında yazılar yayınlayan Barzanici isimler, Kazımi’yi açıkça desteklemekle beraber Türkmenlerin özerkliğinin yanlış bir karar olacağını iddia ediyordu. Çünkü Türkmenlerin özerklik ilan etmesi Barzaniciler için çatışma demekti. Örneğin Türkmenler ile Kuzey Irak yönetimi benzer bölgeler üzerinde hak iddia ediyor. Kerkük günümüzdeki paylaşılmayan en önemli kentlerden biriyken Kuzey Irak’ın merkezi olarak kabul edilen Erbil’in tarihi bir Türk kenti ve Türkmeneli bölgesine dâhil olduğu biliniyor.
Bu durumda Türkmenleri, özerklik düşüncesinden vazgeçirmek için bir adım atılması gerekiyordu. Dün medyaya yansıyan bilgilere göre Irak Meclisi, Kazımi’ye Türkmenler için bakanlık kurma yetkisi verdi. Önceki dönemlerde bakanlık tartışmaları olduğunda Kadından Sorumlu Devlet Bakanlığı’nın kurulması ve Türkmenlere verilmesi konuşuluyordu.
Kazımi’ye, Türkmenlere bakanlık için yetki verildiği gün, yani 6 Haziran’da, Barzani’nin haber sitesi Rudaw bir haber geçti. Iraklı bir gazeteciye dayandırılan habere(1) göre ana omurgasını terör örgütü PKK’nın Suriye kolu PYD’nin oluşturduğu Demokratik Suriye Güçleri (DSG) sözde lideri PKK/PYD’li terörist ‘Mazlum Kobani’ kod adlı Ferhat Abdi Şahin, “hükümetle stratejik diyalog ve sınır güvenliğini” görüşmek için önce helikopterle Süleymaniye’ye sonra ardından özel bir araçla Bağdat’a geçti.
Geçmişte terör örgütü PKK ile anlaşmalar yapan Barzani’nin PYD ile de çeşitli görüşmeler gerçekleştirdiği biliniyor. Hatta COVID-19 salgınına karşı Türkiye, Kuzey Irak’a yardımda bulunurken Barzani yönetimi ise PYD’ye yardım gönderdi. Neticede Barzani ile PYD arasındaki görüşmeler ABD’nin de etkisiyle artış gösterdi. Tıpkı, Irak işgali öncesi Barzani ile Talabani’nin bir masada buluşması gibi… Lakin Türkmenlerin özerklik kartını oynaması yeni bir sorun demekti. Ancak ne büyük tesadüftür ki Türkmenlere bakanlık verilmesi kararı ile terörist Şahin’in Bağdat ziyareti aynı güne denk geldi. Yoksa özerklik kartını kullanan Türkmenleri oyalamak/aldatmak için bakanlık kararı bir siyasi oyun mu?
Öncelikle, Türkmenlere var olan bir bakanlık verilmeyecek. Kabineye devlet bakanlığı eklenecek. Peki, bu bakanlık ne kadar etkili olacak? Irak Türkmen Cephesi’nin lideri Erşat Salihi Irak Parlamentosu İnsan hakları Komisyonu Başkanlığı görevini yürütüyor. Ancak bu görevin getirdiği herhangi bir yetki söz konusu değil. Bu da gösteriyor ki Türkmenlere etkisiz ve önemsiz bir bakanlık verilme ihtimali yüksek ve böylelikle Türkmenlerin susturulması amaçlanıyor.
İkinci olarak bir sonraki seçimde ya da kabine değişikliğinde Türkmenlere en azında etkili bir bakanlık verilmesi yine zayıf bir ihtimaldir. Bu ise Türkmenlerin tekrardan Başbakanla ve çeşitli gruplarla yoğun müzakereler yapması demektir. Ancak bu müzakerelerin olumlu sonuç verme ihtimali düşüktür ya da Kazımi örneğinde görüleceği üzere başbakan sözünde durmayabilir. Bu süreçte tekrar özerklik kartı oynandığında hem Türkmen davası hem de ileride elde edilme ihtimali olan özerklik arzusu yıpranacaktır. Türkmeneli’nin özerkliği, bir bakanlık koltuğu için koz olarak kullanmaktan daha önemli bir değere sahiptir. Ayrıca bu söylemlerin sürekli tekrarlanması Türkmenlerin inandırıcılığını zayıflatacaktır.
Netice olarak Türkmenlere verilmesi planlanan bakanlık sadece göz boyamak içindir. Bölgede ayrılıkçı terör örgütleri bölgesel ve uluslararası temasları arttırarak bir sözde Kürdistan’ın temellerini atarken Türkmenlerin yetkisi bilinmeyen bir bakanlık makamını sevinçle karşılaması düşündürücüdür. Bakanlık kartı, sözde Kürdistan’ın kurulma sürecinde ilan edecekleri özerklik ile dengeleri bozacak olan Türkmenleri durdurma amacı taşımaktadır. İlk başta Türkmenlere bakanlık sözü veren ancak daha sonra bunu yerine getirmeyen Kazımi, kabinesinde adalet ve dışişleri bakanlığı görevlerini Kürt asıllılara vermekten geri durmadı. Irak’ın yeni Dışişleri Bakanı Fuad Hüseyin’dir. Dışişleri Bakanlığına bir Kürt’ün geçmesi sözde bağımsız Kürdistan davasının bütün dünyaya ilk elden anlatılması demektir. Hüseyin, Barzani’nin başkanı olduğu Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) tarafından Irak Cumhurbaşkanı adayı olarak gösterilmişti. Ayrıca Hüseyin’in “Kürt güçleri arasındaki mücadele, parçalanmışlık Kürdistan’ın durumunu daha da zora sokuyor. Karmaşayı çoğaltıyor. Dış dünya bunu anlamıyor, buna anlam veremiyor. Kürtlerin büyük değeri var dış dünyada, Peşmerge oldukça değerlidir dış dünyanın gözünde. Halkların bölgede Kürt ve Kürdistan’dan ümidi var”(2) sözleri bakanlık döneminde nasıl bir politika izleyeceğinin de ipuçlarını vermektedir.
Türkmenlere adalet ve dışişlerine benzer etkili bakanlıklar verilmez. Çünkü bu bakanlıklar aracılığı ile Türkmen davasını dünya öğrenecektir. Ancak ABD ve Barzani bunu istemez. Bunun karşısında Türkmenlerin ve Türkmeneli’nin geleceği ile Türkiye’nin çıkarları için atılması gereken en önemli adım özerkliktir. Türkmenler kendi sistemlerini ve düzenlerini kurmadıkça Irak’ta yok sayılmaya devam edileceklerdir. Örnek olarak Barzaniciler, Irak’tan ayrılmak için can atarken Türkmenler Irak’ın bölünmemesi taraftarıydı. Peki, ne oldu? Barzaniciler ödüllendirilirken Türkmenler yok sayıldı. Türkmeneli özerk olmalı ve Türkiye bu konuda elinden gelen desteği esirgememelidir. Aksi takdirde çeşitli ülkeler Irak’taki etkilerini arttırırken Türkiye var olan etkisini de kaybedecektir.
(1) “Iraklı gazeteci: General Mazlum Kobani Bağdat’ta”, https://www.rudaw.net/turkish/kurdistan/060620205
(2) “Fuad Hüseyin: Dünya Kürtlere büyük önem ve değer veriyor ama…”, https://www.kurdistan24.net/tr/news/42e41b4f-2603-4743-854d-0c0234d9a9a1/Fuad-H%C3%BCseyin--D%C3%BCnya-K%C3%BCrtlere-b%C3%BCy%C3%BCk-%C3%B6nem-ve-de%C4%9Fer-veriyor-ama%E2%80%A6
