1950’de Denizli’nin Tavas İlçesi Kızılcabölük Bucağı’nda dünyaya geldi. İlk ve ortaokulu memleketinde, liseyi Denizli’de bitirdi. Yüksek tahsilini Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nde (1970-1974) tamamladı. Milli Eğitim Bakanlığı tarafından burslu olarak Fransa’ya gönderildi. “Paris-IV Sorbonne Üniversitesi’nde” Doktora yaptı (1974-1979). Doktora tez çalışmaları esnasında, Sorbonne Üniversitesi’nde Mukayeseli Felsefeler Dalı’nda İhtisas Diploması aldı (1976). Kahire (Mısır) Üniversitelerinde araştırmalarda bulundu (1976-1977). Paris Tıp Fakültesi’nin Juvisy Dokümantasyon Merkezinde araştırmalar yaparak “Anthropologie biologique” sertifikası aldı (1978). 1979’da İslam Felsefesi ve Mukayeseli Felsefeler dalında Paris-IV Sorbonne Üniversitesi’nde hazırladığı evrim teorileri üzerindeki Doktora tezini “Pekiyi” dereceyle savunarak yurda döndü. Erzurum Atatürk Üniversitesi İslami İlimler (İlahiyat) Fakültesi’ne Dr. Asistan olarak girdi (1980). KKTC’nde Yedek Subay olarak askerlik yaptı (1980-1981). Yardımcı Doçent oldu (1982). İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü Türk-İslam Düşüncesi Tarihi Anabilim Dalı’na naklen tayin oldu(1984). Doçent oldu(1986). İslam Felsefesi Profesörlüğü’ne yükseltildi ve akabinde S.D.Ü. İlahiyat Fakültesi Kurucu Dekanlığı’na tayin edildi(1993). Üç dönem arka arkaya dekanlık yaptı(1993-2003). Bu arada Sosyal Bilimler Enstitüsü Kurucu Müdürlüğü görevini de yürüttü (1993-1999). Akdeniz Üniversitesi Felsefe Bölümü Bilim Tarihi ve Felsefesi Anabilim Dalı Başkanlığına atandı (2010). Bir dönem Bölüm Başkanlığı da yaptı.(2014-2017) 2017 yılı Temmuz ayında yaş haddinden emekli oldu.
Fransızca ve Arapça bilen Prof. Dr. İsmail Yakıt’ın birçok yayını bulunmaktadır. Çalışmalarının bir kısmı İngilizce, Fransızca, İspanyolca, Arapça, Almanca, Özbekçe, Uygurca ve Japoncaya çevrilmiştir.
İletişim:ismailyakit@gmail.com
Şimdi de Osmanlı İmparatorluğu’nun İbn Haldun’un teorisi doğrultusunda her üç nesil sonrası devletin içine düştüğü inkırazları ve kurtarma yolları ile idareyi ele alanların getirdiği bir takım tedbirleri havi bilgileri içeren şemayı kronolojik olarak göstermeye çalışalım. Bu bilgiler tarihî kaynaklardan tarafımızdan seçilmiştir.(Bkz. İnalcık, s.1118-132) Tablonun başka şekilde oluşturulması halinde bile İbn Haldun’un üç nesil teorisini ispatlar mahiyette olacağı kanaatindeyiz.
Osmanlı İmparatorluğu
1299 ¾ Kuruluş. 103 yıl sonra...
l402 ¾ Timur’un Anadolu’da bulunan beylikleri canlandırması, Ankara Savaşı, Yıldırım’ın oğulları arasında taht kavgaları, kardeşler arası savaş, Fetret Dönemi ve nihayet 1413 de I. Mehmet’in ülkede birliği sağlaması. 110 yıl sonra...
1512 ¾ II. Bayezit’in ölümü ve oğulları arasında taht kavgalarının çıkması, Kuzeydoğu Anadolu’da ayaklanma, Şah İsmail’in Şii yandaşlarının isyanı, Osmanlı İmparatorluğu’nda iç savaş. I. Selim’in kardeşlerini yenmesi ve öldürtmesi, Şah İsmail taraftarlarının isyanının bastırılması ve nihayet Şah İsmail’in Çaldıran’da bozguna uğratılması, ülkede birliğin ve düzenin yeniden sağlanması (1514). 83 yıl sonra...
1595 ¾ Osmanlıya karşı Eflak, Boğdan ve Erdel Beylikleri arasında bir ittifak kurulması, Celâlî İsyanları’nın başlaması, 1603 de Sipahilerin isyanları, Şah Abbas’ın Tebriz’i alması, Erivan, Şirvan ve Kars’ı fethetmesi, III. Mehmet’in ölümü, I. Ahmet’in tahta geçmesi, Sadrazam Kuyucu Murat Paşa’nın Anadolu’da Celâlîleri ortadan kaldırmaya başlaması(1607). Bununla beraber huzursuzluğun tırmanması, 1622 –1623 de Sultan Osman’ın tahttan indirilmesi, Yeniçeri ayaklanması, Sultan Osman’ın katli, Sipahilerin kan davası, Anadolu’da paşalar isyanı, Abaza Mehmet Paşa isyanı, I. Mustafa’nın tahttan indirilmesi ve IV. Murat’ın cülûsu(1623) ve devlet işlerini ele alması, ülkede birliğin sağlanması (1632). 104 yıl sonra...
1699 ¾ Avusturya, Venedik ve Lehistan’la yapılan Karlofça Antlaşması; buna göre Macaristan ve Erdek Avusturya’ya; Banat Osmanlı’ya; Mora, Dalmaçya Venedik’e; Kameniçe, Ukrayna Lehistan’a bırakılıyor. Şeyhülislam Feyzullah Efendi’nin aşırı nüfûzu(1702). Ordu’nun isyanı, meşhur Edirne vak’ası (1703). II. Mustafa’nın tahttan indirilmesi, III. Ahmet’in cülûsu. İşlerin düzelmeye başlaması. 1709 da Ruslara yenilen İsveç Kralı Şarl’ın Osmanlı’ya sığınması ve Baltacı Mehmet Paşa’nın sadrazam oluşu, Prut Savaşı(1711), Osmanlı-Rus barışı(1713) ve diğer seferlerin kazanılması. 108 yıl sonra...
1807 ¾ İngiliz donanması İstanbul önlerindedir, İskenderiye İngilizlere teslim edilir. Vahhâbîler Hicaz bölgesini işgal ederler, Kabakçı isyanı, III. Selim’in tahtan indirilmesi, Alemdar Mustafa Paşa’nın saray baskını, III. Selim’in şehadeti, IV. Mustafa’nın tahttan indirilmesi, Yeniçeri isyanı, Alemdar’ın öldürülmesi, IV. Mustafa’nın katli, İstanbul’da anarşi, sekban-ı cedid askerleri ile yeniçerilerin savası vs.(1808). Nihayet II. Mahmut’un cülûsu, Rusya ile savaşın alevlenmesi, cihâd-ı ekber ilanı (1810), Mekke ve Medine’nin Vahhâbîlerden geri alınması, Sırp isyanının bastırılması (1813). Eyaletlerde âyânın temizlenmesine başlanması, Sultanın merkezi otoritesini yeniden sağlaması(1815). 105 yıl sonra...
1912-1923 ¾ Meclis-i Mebûsan’ın feshi, İttihat ve Terakki komitesi iktidarının sonu, Balkan Harbi’nin başlaması, Bulgar ordusunun Çatalca’ya kadar gelmesi, Yunanlıların Selanik’i işgali, Arnavutların bağımsızlık ilanı, Yunan donanmasının Çanakkale’yi abluka altına alması, Edirne’nin düşüşü, Osmanlı’nın I. Dünya Harbi’ne girişi (1915), Hicaz ve Mekke’nin kaybı (1916), Irak ve Suriye cephesinin çöküşü (1917), Mondros Mütarekesi(1918), İtilaf devletlerinin İstanbul’u teslim almaları (1918), Ferit Paşa hükümetinin Mustafa Kemal Paşa’yı idama mahkûm etmesi ve askerlikten tardı, İstanbul Hükümeti’nin Sevr Antlaşması’nı imzalaması ve Ankara’da I. Meclis’in açılışı (1920). Cumhuriyetin ilanı (1923), Hilafetin ilgası ve Osmanlı hanedanının yurt dışına çıkartılmaları (1924).
Görüldüğü gibi, bir Türk devleti olan Osmanlı İmparatorluğu altı kez kendini yenileyebilmiş ve sonunda isim ve rejim değişikliğiyle yeni bir Türk devleti meydana gelmiştir.
Kaynaklar
Hülâgü (O.), Farabî ve İbn Sina’da Devlet Düşüncesi, Kırkambar yayınları, İstanbul,1999.
İbn Haldun, Mukaddime(I-III),MEB, Çev. Zakir Kadiri Ugan, ikinci baskı İstanbul, l986; Ayrıca Çev.
Süleyman Uludağ, Dergâh Yayınları, İstanbul, l982.
İnalcık (H.), Osmanlı Tarihi Kronolojisi, Osmanlı I, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 1999, s. 118-132.
Meydan Larousse (Büyük Lügat ve Ansiklopedi), İstanbul, 1972.
Togan (Z. V.), Tarihte Usûl, İstanbul 1985.
Ülken (H. Z.), İslam Felsefesi, Ankara, 1967.
