İletişim: sakinoner@hotmail.com
Atatürk, 29 Ekim 1923’te Türkiye Cumhuriyeti devletini kurarken yüzyıllarca bir ümmet anlayışıyla yönetilen toplumu, milli bir devletin bireyleri konumuna taşımayı amaçladı. Onun için her imkân ve fırsatı değerlendirerek, bu devleti kuran halka Türk kimliğini kazandırmanın çabası içinde oldu. Bu bağlamda Millî Eğitim Bakanlığı, Cumhuriyet’in 10. Yılı olan 1933 yılından 2013 yılına kadar 80 yıl ilkokullarda her sabah öğrencilere Öğrenci Andı’nı okuttu. Bakanlık, “açılım politikası” ve “çözüm süreci” kapsamında 8 Ekim 2013 tarihinde İlköğretim Kurumları Yönetmeliği’nin 12. maddesinde bir değişiklik yaparak Öğrenci Andı’nın ilkokullarda okutulmasını yasakladı.
Türk Eğitim-Sen, düzenlemenin iptali için Danıştay’da dava açtı. Danıştay 8. Dairesi, Ekim 2018’de aldığı bir kararla, Bakanlığın bu düzenlemesinin haklı ve hukuki temellere dayanmadığını vurgulayarak, okullarda Öğrenci Andı’nın okunmasını kaldıran yönetmelik maddesini oy çokluğu ile iptal etti. Danıştay 8. Dairesi’nin kararına esas olan iptal gerekçesinde şu görüşlere yer verildi: “Dava konusu kararı hukuki bir zemine oturtacak, idarenin takdir hakkını ve düzenleme yetkisini kamu yararı ve hizmet gerekleri uyarınca kullandığını ortaya koyacak yeterli bilimsel gerekçenin bulunmadığı, Türk Devletini ve milletini ebediyete kadar yaşatacak, çağdaş uygarlığın ve medeniyetin ortağı ve öncüsü yapacak, toplumun ve kişilerin refah, huzur ve mutluluğunu sağlayacak yeni nesillerin yetiştirilmesi olan milli eğitim sistemimizin, temel amaçlarını gerçekleştirmesini içeriği itibarıyla sağlamaya yardımcı olabilecek nitelikteki “Öğrenci Andı”nın kaldırılmasına ilişkin değişikliğin haklı ve hukuksal temellere dayandırılmadığı anlaşıldığından, dava konusu düzenlemede hukuka uyarlık görülmemiştir.”
Millî Eğitim Bakanlığı, bu kararı uygulamadı ve temyiz etti. Temyiz istemi, iki yıl sonra 2020 yılında Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu’nca sonuçlandırıldı. Kurul, bakanlığın temyiz istemini oy çokluğuyla yerinde bularak Danıştay 8. Dairesi’nin iptal kararını bozdu. Böylece okullarda Öğrenci Andı’nın okunmamasına dair yönetmelik değişikliğine vize verilmiş oldu. Danıştay'ın ilkokullarda Öğrenci Andı’nın okutulmamasına dair kararının gerekçesi, 2021 yılı Haziran ayında açıklandı. Kararda, Öğrenci Andı’nın içeriğinin Anayasa ve kanunlara aykırı olmadığı ve halen eğitim materyali olarak kullanılmaya devam ettiği vurgulandı. Gerekçede, dava konusu yönetmelik değişikliği ile sadece Öğrenci Andı’nın her sabah topluca okutulmasına son verildiği belirtildi. İptal kararının bozulmasına tek gerekçe olarak, bu konuda idarenin takdir yetkisinin bulunması gösterildi.
Muhalefet şerhleri ile birlikte 20 sayfayı bulan gerekçeli kararda, Anayasa’nın “Türk” ve “Atatürk milliyetçiliği” tanımları ayrıntılı olarak anlatıldı. Anayasa’ya göre “Türk” kelimesinin Türkiye Cumhuriyeti’ne yurttaşlık bağı ile bağlı olan herkesi ifade ettiği hatırlatılan gerekçede, Atatürk milliyetçiliğinin ise “Türk devletine vatandaşlık bağı ile bağlı olan herkesi Türk sayan, ırk, dil ve din gibi düşüncelerle yapılacak her türlü ayrımı reddeden, birleştirici ve bütünleştirici bir anlayışı temsil ettiği” belirtildi.
Gerekçede, 1739 Sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu’nun Türk Milletinin bütün fertlerini Anayasa’da belirtilen ilkeler çerçevesinde yetiştirme görevini Millî Eğitim Bakanlığı’na verdiği ifade edildi. Öğrenci Andı’nın hâlâ eğitim ve öğretim yöntemi materyali olarak kullanılmaya devam edildiği belirtildi. Kanunun eğitim ve öğretim yöntemleri belirleme konusunda bakanlığa takdir yetkisi verdiğine dikkat çekildi. Buna rağmen; ilköğretim ders kitaplarında Öğrenci Andı’na yer verilmesinin zorunlu olduğuna dair kuralın halen uygulamada olduğuna dikkat çekildi.
Başta Türk Eğitim-Sen olmak üzere bazı öğretmen sendikaları ve sivil toplum kuruluşları, Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu’nun bu kararının iptali için Anayasa Mahkemesi’ne başvurdular. Aslında bu kararda Öğrenci Andı’nın içeriğinde yasal hiçbir sakınca bulunmadığı, sadece okullarda okutulma yetkisinin bakanlığın takdirinde bulunduğu belirtilmişti. O halde bu noktada hem Danıştay’a hem de bakanlığa soruyoruz: Öğrenci Andı, içeriği itibariyle hâlâ bir eğitim öğretim materyali olarak geçerli ise, metnin ihtiva ettiği değerler Anayasa ve yasalara uygunluk taşıyorsa ve özellikle de 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu’nda yer alan amaçlarla örtüşüyorsa neden okutulması iptal ediliyor?
Bu sorunun cevabını beklerken, dünyanın başka ülkelerinde de okullarda Öğrenci Andı okunup okunmadığına bakalım. Araştırdığımızda bazı ülkelerdeki okullarda, ülkeye ve ülke bayrağına “bağlılık yemini” şeklinde okunan Öğrenci Andı bulunurken, bazı ülkelerdeki okullarda herhangi bir tören yapılmadığı gibi bir Öğrenci Andı’nın da okunmadığını görüyoruz. Öğrenci Andı’nın bulunduğu ülkeler şunlar: Amerika Birleşik Devletleri, Japonya, Meksika, Filipinler, Hindistan, Singapur, Vietnam, Öğrenci Andı’nın bulunmadığı ülkeler ise; tüm Avrupa ülkeleri, Avustralya, Kanada ve Yeni Zelanda. Şimdi bu ülkelere Türkiye de katılmış durumda.
Öğrenci Andı bulunan ülkelere örnek olarak, ABD’yi verebiliriz. Christopher Columbus’un ABD kıyılarına çıkışının 400’üncü yılında 1892’de yazılan Amerikan Bağlılık Ahidi (Yemini) okullarda her sabah öğrenciler tarafından okunuyor. Bu “Ant”ta; “Herkes için özgürlük, adalet ve tek bir millet olmayı sağlayan cumhuriyeti temsil eden ABD bayrağına, sadakat ile bağlı kalacağıma tanrının huzurunda yemin ederim” deniyor. Bu “Ant”ın okunmasının amacı, Amerika’da yaşayan 72 milletten insanı, tek bir millet olarak bir araya getirmektir. Amerikalılar diyorlar ki, “Bayrak sevgisi, milli birlik duygusu, özgürlük ve adalet gibi kavramların önemi, çocukluk çağlarında öğretilirse, insanlar bu değerlere sahip çıkarlar.”
Türkiye Cumhuriyeti, çökmüş bir imparatorluk bakiyesinden bir millî devlet kurma hareketidir. Öğrenci Andı, bu hedefe dönük olarak, bu ülkede yaşayanların çocukluktan itibaren, “dağılmayı, bölünmeyi, yok olmayı, emperyalist güçlerin ülkeyi parçalamasını” önleyecek şuura sahip olmalarını sağlamak, millî ilkeler doğrultusunda millî hedeflere yöneltmek için yazılmış ve okullarımızda 80 yıl okutulmuştur. Kendini Türk vatandaşı olarak hisseden, “Türklük”e, “Atatürk”e ve Türkiye Cumhuriyeti Devleti’ne karşı olmayan hiçbir kimsenin “Andımız”ın okullarda okunmasından rahatsız olmaması gerekir.
Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu’nun kararında; Öğrenci Andı’nın içeriğinin Anayasa ve kanunlara aykırı olmadığı, ilkokullarda tekrar okunmasına karar verme yetkisinin Millî Eğitim Bakanlığında olduğuna karar verildi. Bu sebeple diyoruz ki, eğitimimiz “millî” ise, bakanlığın Anayasa Mahkemesi’nin kararını beklemeden, çocuklarımızın millî şuur kazanmalarına katkıda bulunmak için “Andımız”ın ilkokullarımızda yeniden okutulmasına karar vermelidir. Böylece eğitim tarihimizdeki bu “millî ayıp”a son vermelidir.
