Ankara’nın dikmen’i!

Lisans ve yüksek lisans eğitimini, Türkiye’de yaşadığı dönemde yarı zamanlı öğretim üyeliği de yaptığı Boğaziçi Üniversitesi’nde tamamlayan Liath MacGorman, değişik bankalarda müfettişlik yaptıktan sonra şube müdürlüğü ile noktaladığı on bir yıllık bankacılık kariyerinin ardından yaklaşık yedi yıl boyunca yoluna uluslararası holdinglerde teftiş kurulu başkanı olarak devam etti. 2016 yılından bu yana, finans dünyasının sunduğu zengin yelpaze boyunca, pek çok farklı sektör, kurum ve coğrafyada edinme şansına sahip olduğu deneyimi, en köklü ve gözde küresel finans merkezlerinden Londra’da temas ettiği farklı boyuttaki firmalarla paylaşmasını elveren kendi şirketi bünyesinde, şimdilik Türkiye, Bosna-Hersek, Körfez Bölgesi ve Birleşik Krallık özelinde, eğitim ve danışmanlık faaliyetlerini sürdürmektedir. SMMM, ACCApq, CIA, CCSA, CRMA, CSL ve PRINCE2 unvanlarına sahip olan Liath MacGorman evli ve iki çocuk babası olup İngilizce ve İspanyolca bilmektedir. İflah olmaz bir sinema ve tiyatro aşığı olan MacGorman, Soho ve West End oyunlarını izlemekten ve Britanya’nın tarihi ve doğal zenginliklerini keşfettiği gezilere çıkmaktan hoşlanmaktadır.

Liath Macgorman

Rahmetli Barış Manço’nun şarkı sözleri, özünde sözel yönü ağır basan derin kültürümüzün emsalsiz imbiğinden damıtılmış nice can alıcı anlamlı ifadelerle bezelidir. İşte bunlardan bir demet:

“Yaz dostum, kimse göçmez bu dünyadan mal ile”

“Ali yazar, Veli Bozar,

Küp suyunu çeker azar azar

Üzülmüşüz neye yarar

Keskin sirke küpüne zarar”

“Gözyaşlarım akıp gidecek, selden öte selden ziyade

Bir canım var vereceğim, maldan öte maldan ziyade.”

Yazımızın başlığındaki güfte (!) alıntısıysa tam ve olgun anlamıyla merhum sanatçımızın aksi kutbundan bir örnekten aparılmıştır. Hikmetinden şimdilik sual etmemenizi rica edeceğim. İnanın, sohbetimizi bağlarken anlamlı ve bağlamla ilintili hale gelecek. Sözüm söz.

Söz demişken, bir önceki yazımızın mütegeyyik (MacGorman burada “geyiğe eğilimli” demek istiyor!) havasının ardından müteakip yazımızda dümeni oldukça ciddi sulara kıracağımzın sözünü vermiştik.

İşte bu nedenle, içeriğinde bol bol formül de barındıran bir konuyu, olabilecek en teknik biçimde ele alıyoruz. Mevzumuz; İnsani Gelişme Endeksi (HDI: Human Development Index.) Görelim bakalım; yaptığımız onca devasa “Geçenden beş akçe, geçmeyenden döve döve on akçe” usulü çalışan Deli Dumrul köprülerimize, insansız hava aracı yapanlara parmak ısırtan havasız insan aracımız metrobüsümüze ya da dünyayı kıskandıran her yıl yeni sürprizlere gebe eğitim sistemimize rağmen bir türlü ilk sıralarına tırmanamadığımız bu endeksin aslı astarı neymiş.

En kitabî halleriyle İnsani Gelişme Endeksini takdimimdir:

İnsani Gelişme Göstergesi (Human Development Index), Dünya'daki ülkeler için yaşam uzunluğu, okuryazar oranı, eğitim ve yaşam düzeyi doğrultusunda hazırlanan bir ölçümdür. İnsanların düzgün yaşaması, özellikle çocuk hakları için bir ölçün teşkil eder. Bu araştırma sonucunda bir ülkenin gelişmiş, gelişmekte olan ya da gelişmemiş bir ülke olduğu; bunun yanı sıra ekonomisindeki etkinin yaşam niteliği ne düzeyde etkilediğini gösterir. Dağılım ilk olarak 1990 yılında Pakistanlı ekonomist Mahbub ul Haq tarafından geliştirilmiştir ve 1993 yılından bu yana Birleşmiş Milletler Gelişme Programı tarafından yıllık Gelişme Raporu'nda sunulmuştur. Bir başka ifadeyle işbu endeks oryantalist kokulu “gâvur icadı” bir dolaylı aşağılama ölçütü olmadığı gibi bizzat “dost ve kardeş ülke Pakistan” vatandaşı bir din kardeşimiz tarafından geliştirilmiştir.

İnsani Gelişme Göstergesi ülkelerde üç başlıca gelişimleri göz önünde tutar: Uzun ve sağlıklı bir yaşam; ölçümü ortalama yaşam süresi ile yapılır. Bilgi ölçümü, okuryazar oranı (2/3'ü) ve ilkokul, lise ve üniversite kayıtları yüzdesi (1/3'ü) ile yapılır. Ölçünlü yaşam düzeyi, ölçümü kişi başına düşen gelir ve alım gücünün Amerikan Doları'ndan hesaplanmasıyla yapılır. Alternatif bir ölçüm olarak, ülkelerdeki fakirliği ölçmek için de Beşeri Fakirlik Dağılımı mevcuttur.

1990 yılından 2015’e kadar beşer yıllık aralarla İGE’nin ilk yüz ülkeyi kapsayan genel sıralama listesiyse şöyle:

Sıra	Country / Ülke	1990	1995	2000	2005	2010	2015
1	Norway / Norveç	0.849	0.883	0.917	0.931	0.939	0.949
2	Australia / Avustralya	0.866	0.885	0.899	0.915	0.927	0.939
3	Switzerland / İsviçre	0.831	0.846	0.888	0.904	0.932	0.939
4	Germany / Almanya	0.801	0.834	0.860	0.892	0.912	0.926
5	Denmark / Danimarka	0.799	0.830	0.862	0.902	0.910	0.925
6	Singapore / Singapur	0.718	0.773	0.820	0.839	0.911	0.925
7	Netherlands / Hollanda	0.830	0.863	0.878	0.893	0.911	0.924
8	Ireland / İrlanda	0.762	0.794	0.857	0.896	0.909	0.923
9	Iceland / İzlanda	0.797	0.820	0.854	0.884	0.894	0.921
10	Canada / Kanada	0.849	0.860	0.867	0.891	0.903	0.920
11	United States / Amerika Birleşik Devletleri	0.860	0.877	0.884	0.898	0.910	0.920
12	Hong Kong, China (SAR) / Hong Kong, Çin (SAR)	0.781	0.808	0.825	0.870	0.898	0.917
13	New Zealand / Yeni Zelanda	0.818	0.851	0.868	0.888	0.901	0.915
14	Sweden / İsveç	0.815	0.856	0.877	0.892	0.901	0.913
15	Liechtenstein / Lihtenştayn			0.862	0.886	0.904	0.912
16	United Kingdom / Birleşik Krallık-İngiltere	0.775	0.839	0.866	0.890	0.902	0.910
17	Japan / Japonya	0.814	0.838	0.856	0.873	0.884	0.903
18	Korea (Republic of) / Kore Cumhuriyeti)	0.731	0.781	0.820	0.860	0.884	0.901
19	Israel / İsrail	0.785	0.817	0.850	0.870	0.883	0.899
20	Luxembourg / Lüksemburg	0.782	0.808	0.854	0.880	0.894	0.898
21	France / Fransa	0.779	0.825	0.849	0.870	0.882	0.897
22	Belgium / Belçika	0.805	0.851	0.873	0.865	0.884	0.896
23	Finland / Finlandiya	0.783	0.815	0.856	0.869	0.878	0.895
24	Austria / Avusturya	0.794	0.816	0.837	0.854	0.880	0.893
25	Slovenia / Slovenya	0.767	0.782	0.824	0.858	0.876	0.890
26	Italy / İtalya	0.768	0.799	0.828	0.856	0.872	0.887
27	Spain / ispanya	0.755	0.801	0.825	0.844	0.867	0.884
28	Czech Republic / Çek Cumhuriyeti	0.761	0.785	0.821	0.847	0.861	0.878
29	Greece / Yunanistan	0.760	0.774	0.801	0.850	0.860	0.866
30	Brunei Darussalam / Brunei Darussalam	0.782	0.805	0.819	0.837	0.846	0.865
31	Estonia / Estonya	0.728	0.722	0.781	0.822	0.838	0.865
32	Andorra / Andorra					0.819	0.858
33	Cyprus / Kıbrıs	0.733	0.784	0.800	0.829	0.847	0.856
34	Malta / Malta	0.736	0.758	0.783	0.809	0.826	0.856
35	Qatar / Katar	0.754	0.783	0.809	0.835	0.827	0.856
36	Poland / Polonya	0.712	0.738	0.784	0.803	0.829	0.855
37	Lithuania / Litvanya	0.731	0.702	0.757	0.807	0.826	0.848
38	Chile / Şili	0.700	0.728	0.761	0.796	0.820	0.847
39	Saudi Arabia / Suudi Arabistan	0.698	0.722	0.742	0.767	0.804	0.847
40	Slovakia / Slovakya	0.738	0.750	0.763	0.793	0.829	0.845
41	Portugal / Portekiz	0.711	0.759	0.782	0.793	0.818	0.843
42	United Arab Emirates / Birleşik Arap Emirlikleri	0.726	0.764	0.798	0.823	0.824	0.840
43	Hungary / Macaristan	0.703	0.741	0.769	0.802	0.821	0.836
44	Latvia / Letonya	0.703	0.674	0.728	0.807	0.810	0.830
45	Argentina / Arjantin	0.705	0.731	0.771	0.782	0.816	0.827
46	Croatia / Hırvatistan	0.669	0.695	0.749	0.783	0.808	0.827
47	Bahrain / Bahreyn	0.745	0.775	0.794	0.810	0.812	0.824
48	Montenegro / Karadağ				0.751	0.792	0.807
49	Russian Federation / Rusya Federasyonu	0.733	0.700	0.720	0.754	0.785	0.804
50	Romania / Romanya	0.700	0.686	0.708	0.755	0.798	0.802
51	Kuwait / Kuveyt	0.713	0.747	0.786	0.787	0.792	0.800
52	Belarus / Belarus		0.655	0.681	0.723	0.787	0.796
53	Oman / Umman			0.705	0.748	0.797	0.796
54	Barbados / Barbados	0.714	0.729	0.750	0.766	0.780	0.795
55	Uruguay / Uruguay	0.692	0.711	0.742	0.756	0.780	0.795
56	Bulgaria / Bulgaristan	0.700	0.702	0.713	0.750	0.775	0.794
57	Kazakhstan / Kazakistan	0.690	0.665	0.685	0.747	0.766	0.794
58	Bahamas / Bahamalar			0.779	0.788	0.788	0.792
59	Malaysia / Malezya	0.643	0.683	0.725	0.732	0.774	0.789
60	Palau / Palau			0.741	0.758	0.770	0.788
61	Panama / Panama	0.662	0.691	0.721	0.744	0.758	0.788
62	Antigua and Barbuda / Antigua ve Barbuda				0.773	0.782	0.786
63	Seychelles / Seyşel Adaları			0.714	0.728	0.744	0.782
64	Mauritius / Mauritius	0.620	0.648	0.673	0.713	0.748	0.781
65	Trinidad and Tobago / Trinidad ve Tobago	0.670	0.682	0.715	0.751	0.774	0.780
66	Costa Rica / Kosta Rika	0.653	0.684	0.708	0.727	0.752	0.776
67	Serbia / Sırbistan	0.714	0.694	0.709	0.739	0.757	0.776
68	Cuba / Küba	0.676	0.654	0.686	0.732	0.780	0.775
69	Iran (Islamic Republic of) / İran (İslam Cumhuriyeti)	0.572	0.634	0.666	0.692	0.745	0.774
70	Georgia / Gürcistan			0.673	0.714	0.742	0.769
71	Turkey / Türkiye	0.576	0.604	0.653	0.687	0.737	0.767
72	Venezuela (Bolivarian Republic of) / Venezuela (Bolivarcı Cumhuriyeti)	0.634	0.658	0.672	0.714	0.756	0.767
73	Sri Lanka / Sri Lanka	0.626	0.651	0.686	0.718	0.746	0.766
74	Saint Kitts and Nevis / Saint Kitts ve Nevis					0.741	0.765
75	Albania / Arnavutluk	0.635	0.628	0.662	0.696	0.738	0.764
76	Lebanon / Lübnan				0.733	0.758	0.763
77	Mexico / Meksika	0.648	0.670	0.700	0.723	0.745	0.762
78	Azerbaijan / Azerbaycan		0.609	0.642	0.682	0.741	0.759
79	Brazil / Brezilya	0.611	0.649	0.685	0.698	0.724	0.754
80	Grenada / Grenada					0.741	0.754
81	Bosnia and Herzegovina / Bosna Hersek				0.697	0.711	0.750
82	The former Yugoslav Republic of Macedonia / Eski Yugoslav Makedonya Cumhuriyeti				0.703	0.735	0.748
83	Algeria / Cezayir	0.577	0.600	0.644	0.686	0.724	0.745
84	Armenia / Ermenistan	0.634	0.603	0.644	0.692	0.729	0.743
85	Ukraine / Ukrayna	0.706	0.664	0.673	0.716	0.734	0.743
86	Jordan / Ürdün	0.620	0.687	0.706	0.733	0.737	0.742
87	Peru / Peru	0.613	0.642	0.677	0.693	0.721	0.740
88	Thailand / Tayland	0.574	0.611	0.649	0.686	0.720	0.740
89	Ecuador / Ekvador	0.643	0.662	0.670	0.693	0.710	0.739
90	China / Çin	0.499	0.547	0.592	0.646	0.700	0.738
91	Fiji / Fiji	0.641	0.670	0.683	0.695	0.709	0.736
92	Mongolia / Moğolistan	0.579	0554	0.588	0.649	0.701	0.735
93	Saint Lucia / Saint Lucia			0.684	0.694	0.733	0.735
94	Jamaica / Jamaika	0.651	0.671	0.680	0.709	0.722	0.730
95	Colombia / Kolombiya	0.592	0.626	0.653	0.669	0.700	0.727
96	Dominica / Dominika			0.695	0.705	0.722	0.726
97	Suriname / Surinam				0.678	0.704	0.725
98	Tunisia / Tunus	0.569	0.608	0.654	0.689	0.714	0.725
99	Dominican Republic / Dominik Cumhuriyeti	0.596	0.628	0.656	0.677	0.703	0.722
100	Saint Vincent and the Grenadines / Saint Vincent ve Grenadinler			0.673	0.695	0.712	0.722

Peki, ülkemizin Katar, Bahreyn, Umman, Panama, Barbados, Trinidad ve Tobago gibi güzide ssmemleketlerin gerisinde kaldığı bu listenin başını neden Norveç çekiyor derseniz, bu durumu açıklayan temel nedenler şunlar ki aslında listenin üst sıralarındaki ülkelere yönelik önemli ipuçları da aslında bu nedenler:

Yaklaşık iki yüz ülke arasında Norveç tahmini yaşam süresi, eğitim ve yaşam standardında en yüksek skoru almaya devam etmekte ve bu sayede de tam 12 senedir birinciliği elinde tutmaktadır.
Eğitim için hemen hemen hiçbir şey ödenmemesi,
Baba olan çalışanların neredeyse %90’ının en az 12 hafta izin kullanması,
Annelerin doğum izninde 12 ay boyunca maaş alması,
Çocuk bakımı için para yardımı yapılması gibi sosyal ve ekonomik yardımlar Norveç’i yaşanılası bir ülke yapmaktadır.

Evet, durum bu cephede bundan ibarettir.

Halep de burada, arşında…

O halde “Dünya Bizi Kıskanıyor” diyenleri can u gönülden başlıkta geçen Flash TV şarkısının sözlerini tam olarak telaffuz etmeye davet edebiliriz ki kendi söylediklerine kendilerinin inanıp inanmadığı ortaya çıksın:

“Ankara’nın Dikmen’i Gülüm Aman Aman Aman,

Yalanım varsa iyi niyet boyutu sorgulanabilir ve fakat özündeki doludizginlik tartışmasız olan türden bir muhabbetle aracısız biçimde biteviye ve mütemadiyen muhatap kıl beni!”

Ne dersiniz, sizce dışarıda ayrı içeride ayrı gazel okuyan bazı “böyükler” bu konuya nasıl yaklaşır?

Buckinghamshire’dan selamlar ve sevgiler herkese efendim.